Miraç kelimesinin iki anlamı vardır. İlki ve en bilineni Hz. Peygamber’in Mescid-i Harâm’dan Mescid-i Aksâ’ya, oradan da semâvî âlemlere yaptığı yolculuğun ismidir. Mirâcın vuku bulduğu sene, ay ve gün kesin olarak, bilinmemektedir. Bu anlamlardan ikincisi ise Hz. Peygamber’i Kudüs’ten birinci kat göğe kadar çıkaran merdivendir. Kurân-ı Kerîm’de Miraç, İsra suresinin 1. ve 60., Necm suresinin ise ilk âyetlerinde yer alır.

 Nizami nin Hemse adlı minyatürü 1539 - 43  British Library 

Miraç konulu minyatürlerde Hz. Muhammed İslam Sanatının suret yasağı, Hz. Peygamber’in tasvir veya temsili konusunda çoğu minyatürde yüz beyaz bir peçe ile kapatılmış, az sayıdaki örnekte ise tasvir edilmiştir. 12. yy. resimlenen Mirâçnâme resimli el yazması, İslâm kitap resminin erken dönem örneğini oluşturur.İslâmı ve Hz. Peygamber’in yaşantısının tasvirlerini içerir. Bilinen en eski Miraç tasviri Câmiü’t-Tevârîh eserinin minyatürlerinde yer alır.

Miraçname 

Minyatürde Hz. Muhammed Burak üzerinde ve meleklerin eşliğinde gök yolculuğu sırasında gösterilmesi ve bu şekilde simgelenmesi bundan böyle İslâm ressamlığında bir gelenek haline gelmiştir. Belli bir kompozisyona sahip Miraç tasvirleri İslâm kitap ressamlığında daha çok edebiyatla ilgili eserlerde görülür. Bunların başında Nizami’nin Hamse’si gelmektedir. Nizamî Hamsesi’nin ilk bölümü olan Mahzenü’l-Esrâr’a başlarken Hz. Peygamber’den ve Miraç olayından söz eder. Bundan dolayı resimli Nizâmî Hamselerinin hemen hemen hepsinde ilk minyatür Mirâç tasviridir. Döneme, toplumsal özelliklere ve üsluba göre melekler farklı özellikler gösterir. Miraç konulu minyatürlerin hepsinde baş melek Cebrail bulunur.

Çok melekli miraç kompozisyonu genel kabul gören eserlerdendir. Farklı melekler 70 bin başlı, horoz şeklinde bulunan, kar ve ateş şeklindeki melekler bu minyatürlerde az sayıda tercih edilen meleklerdendir. Cebrail Miraçla ilgili hemen her tasvirde bulunmaktadır. Miraç gecesinin yol göstericisi ve baş meleğidir. Necm suresi 17. Âyet’in açıklamasında “Hz. Peygamber’in Cebrail’i gördüğü anda bakışlarının onda sabitleştiği, başka bir şeye bakamadığı” anlatılmaktadır.

Minyatürlerde ve mi’raciyelerde Cebrail (a.s.), aydan güneşten parlak ve görkemlidir, 600 kanadı vardır ve kanatları bakılmayacak derecede güzeldir. Cebrail vahiyleri getirendir, miracı bildirendir. 70 Bin Başlı Melek : Ruh Kimi yerlerde yetmiş başlı melek, kimi yerlerde yetmiş bin başlı melek olarak geçmektedir. “Adı Rûh’tur. Rûh’un yetmiş bin kanadı, yetmiş bin ağzı, her başında yetmiş bin yüzü, her yüzünde etmişbin ağzı, her ağzında yetmiş bin dili, her dilinde etmiş bin tesbihi vardır. Öyle yüksek sesle Allah’ı tesbih eder ki Arş’ı titretir. “Cennetin üçüncü katından ayrılmadan önce melek Cebrail Hz. Muhammed’i yetmiş başlı meleğe getirir ki her başı yetmiş dile sahip ve her biri farklı şekillerde şükreder.

Diğer Melekler Beytü’l Mamur’da namaz kılan melek - Mikâil, İsrâfil, Azrâil, Ateş-Kar Melek, Horoz şeklinde Melek, bundan başka adlarını bilmediğimiz melekler tasvirlerde bulunmaktadır.

Ana Kaynaklar : Esra AKSAY'ın 15-16.yy Timurlu, Türkmen ve Osmanlı Miraç Tasvirleri YLT.

Zeren TANINDI İslam Tasvir Sanatında Hz. Muhammed’in Hayatı

Ülkem Yaz ve Nefise Yüksel Osmanlı Minyatürlerinde Hz. Muhammed ve Hz. İsa Tasvirlerinin Benzer ve Farklı Yönleri,