Yerebatan Sarnıcı, İmparator Justinianus döneminde (527-565) bölgenin ve özellikle sarayın su ihtiyacını karşılamak amacıyla inşa edilmiştir. Ayasofya'nın hemen karşısında yer alan Yerebatan Sarnıcı'nın kuşkusuz en çok ziyaret edilen noktası, kuzeybatı köşesindeki sütun kaidesi olarak kullanılan iki "Medusa" başıdır.

Yerebatan Sarnıcı

Medusalardan batıdaki ters, doğudaki ise yatay olarak yerleştirilmiştir. İki Medusa başı, karakteristik olarak birbirine benzemesine rağmen yüzlerindeki ifadeler birbirinden farklıdır. Ters yerleştirilenin ifadesi donukken, yan olarak konulan baş ise hafif tebessüm etmektedir. Medusaların saçlarının arasına giren kıvrık yılanlar, alına kadar uzanmakta olup bunun yanında; geniş kaşlar, dışa taşkın gözler, büyük ve aşağı doğru düz inen burunlar, küçük dudaklar ve çıkık çeneler ile geniş yanaklar yüz ifadelerini oluşturmaktadır.

                           Batıdaki Medusa Başı                                                            Doğudaki Medusa Başı

Medusa başları, sarnıcın inşaatında salt sütun kaidesi olarak kullanılmıştır. Öte yandan, Yerebatan Sarnıcı'nda karşımıza çıkan iki medusa başı, Septimus Severius döneminde (193-211) inşa edilen ve Çemberlitaş'tan başlayan Roma Yolu üzerindeki üç zafer takının kilittaşlarını oluşturmakta olup üçüncü Medusa başı ise 1916 yılında Çemberlitaş'taki porfir sütunun güneyindeki bir inşaat sırasında ortaya çıkarıldı ve günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin bahçesinde açık teşhirde sergilenmektedir. İstanbul Arkeoloji Müzeleri'ndeki medusa başının iki yanında da medusa kabartması işlenmişken (üç başlı), Yerebatan Sarnıcı'ndaki medusa başlarının bütün olduğu, sarnıçta kullanılırken yanlardaki iki medusa başının parçalandığını söyleyebiliriz.

     İstanbul Arkeoloji Müzesi Bahçesindeki Medusa Başı                    Yerebatan Sarnıcı Medusaları

Önceleri Yerebatan Sarnıcı'ndaki Medusa başlarının Didyma Apollon Tapınağı'ndan getirildiği ortaya atılsa da 2. yüzyıla tarihlenen Apollon Tapınağı'ndaki medusa başları ile Yerebatan'da sütun kaidesi olarak kullanılan medusa başlarının hem tarihsel hem de form bakımından birbirine benzemediği açıkça görülmektedir.

                Didim Apollon Tapınağı Medusa Başı                                        Yerebatan Sarnıcı Medusa Başı

Medusa'yla ilgili mitolojiye dayandırılan birçok söylenti mevcuttur. Medusa siyah gözleri, uzun saçları ve güzel vücudu ile öğünen bir kızdı. Uzun zamandan beri Yunanlı Tanrı Zeus'un oğlu Perseus'u sevmektedir. Bu arada Tanrıça Athena da Perseus'u sevmekte ve Medusa'yı kıskanmaktadır. Bundan dolayı Athena, Medusa'nın saçlarının her bir telini yılana çevirir. Artık Medusa kime baksa, taş kesilir. Daha sonra onu bu biçimde gören Perseus heyecanla Medusa'nın büyülendiğini düşünerek başını keser, başı eline alıp düşmanlarını taşa çevirerek birçok savaş kazanır. (Medusa ile ilgili farklı mitler de mevcut)